داروها یکی از خطرناکترین عوامل مسمومیت‌زا در منازل هستند، عدم توجه به میزان مصرف دارو، مصرف داروها در تاریکی و همراه با خواب آلودگی و مصرف خودسرانه داروها، همگی می توانند به مسمومیتهای دارویی منجر شوند. در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا در مورد مسمومیت دارویی و جلوگیری از بروز آن اطلاعات مفیدی را کسب نمایید .
مسمومیت دارویی چیست؟
مسمومیت مجموعه ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده سمی می تواند از راه های اسنشاق نوعی گاز ، بخار ، دود یا گرد و غبار ، دستگاه گوارشی(خوردن یا آشامیدن) ، تماس پوستی (از طریق استنشاق از اپیدرم یا عبور از زخم یا سوختگی) ، تزریق در خون صورت می گیرد .
مسمومیت دارویی بر اثر مصرف دوزهای بالا علاوه بر آسیب ها ، می تواند کشنده هم باشند، به عبارتی برخی مسمومیت ها می توانند سبب ایست قلبی شده و جان فرد را بگیرند .مسمومیت برخی داروها مانند قلبی و روانپزشکی بسیار خطرناک است.
مصرف زیاد یا هم‌زمان بعضی مواد می‌تواند خطر مسمومیت را افزایش بدهد، مثل:
- الکل؛
- دارو؛
- بعضی مواد گیاهی؛
- مواد مخدر؛
- تماس با مواد شیمیایی، گیاهان، سایر مواد سمی مضر .
دز بیشتر این مواد یا تماس طولانی‌تر با آنها می‌تواند مسمومیت را بدتر کند، مثل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن یا مسمومیت با قارچ سمی.
همه سوءمصرف‌ها کشنده نیستند، اما اگر به مصرف زیاد یک ماده مشکوک هستید باید توصیه‌های پزشکی را جدی بگیرید. اگر مواد مخدر به‌سرعت از بدن فرد سم‌زدایی نشود، می‌تواند عوارض جانبی شدیدی داشته باشد.
افراد مختلف به مسمومیت واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. به همین دلیل درمان بیمار بر اساس نیاز فردی انجام می‌شود.
علائم شایع مسمومیت دارویی
- مشکلات مربوط به علائم حیاتی (دما، ضربان قلب، تنفس، فشار خون) که می‌تواند شامل افزایش، کاهش یا توقف کامل آنها باشد .
- خواب‌آلودگی، گیجی و کما؛
- ورود استفراغ به ریه؛
- پوست سرد و عرق‌کرده یا داغ و خشک؛
- درد قفسه سینه؛
- آسیب به قلب یا ریه؛
- تنگی نفس؛
- درد شکمی، حالت تهوع، استفراغ و اسهال ) استفراغ خونی یا خون در مدفوع می‌تواند کشنده باشد.(
راهکارهای پیشگیری از مسمومیت دارویی
1- با مصرف خودسرانه داروها بدون تجویز پزشک، سلامت خود را به خطر نیندازید.
2-مقادیر بالای برخی از داروهای به ظاهر کم خطر، می توانند برای فرد کشنده باشد.
3-شایعترین علت بروز مسمومیت در جهان، مصرف داروها بیش از مقادیر درمانی می باشد.
4-داروها را دور از دید و دسترس کودکان و در ارتفاع بالا ودر کمد مجهز به قفل نگه داری نمایید.
5-در هنگام بیماری کودکتان مراقب باشید تا دوز تکراری دارو به وی ندهید .
6-از قرار دادن دارو در کیف دستی پرهیز کنید تا مانع خورده شدن دارو توسط کودکان شود.
7-اگر به کودک خود دارو می دهید به او تفهیم کنید که این دارو است و از کلماتی مثل آبنبات، شکلات و یا خوراکی استفاده نکنید.
8-بهتر است داروهای بیمار افسرده و یا بیمارانی که تعادل رفتاری ندارند و یا افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند را دور از دسترش ایشان قرار دهید و مراقبت دقیقی در خصوص میزان داروی مصرفی ایشان به عمل آورید.
9- بر مصرف داروی افراد مسن خانواده نظارت داشته باشید چراکه ایشان به دلایل زیر ممکن است داروی خود را به اشتباه یا بطور تکراری مصرف نمایند: تشابه ظاهری شکل داروها، ابتلا به فراموشی، عدم اطلاع از نام داروها، بی سوادی یا کم سوادی و یا خوانا نبودن مقادیر مصرفی دارو مندرج روی جعبه دارویی.
10-بهترین کار برای پیشگیری از خوردن دوز تکراری دارو، یادداشت کردن دفعات مصرف دارو و یا قرار دادن قرصها در داخل جعبه های مخصوص تقسیم بندی شده (برحسب صبح، ظهر و شب) می باشد.
11- مصرف مقادیر بالای بسیاری از داروها در اقدام به خودکشی، ممکن است در ابتدا علامت و نشانه خاصی نداشته باشد ولی وضعیت فرد مسموم به طور ناگهانی وخیم گردد.
12- بروز مسمومیت توسط برخی از داروها هرچند ممکن است منجر به مرگ نگردد ولی مقادیر بالای این داروها می توانند منجر به صدمات دائمی کبد و کلیه فرد مسموم شود.
13- داروها را مطابق با توصیه پزشک یا داروساز و نه بیشتر از آن مصرف نمائید چراکه با مصرف چند برابر مقادیر درمانی داروها به طور خودسرانه، نه تنها روند درمان شما سریعتر نمی شود بلکه تنها دچار عوارض سوء و یا مسمومیت با داروها خواهید شد.
14-مصرف بیش از مقادیر توصیه شده داروهای مسکن سبب سمیت و تخریب کلیه ها خواهد شد.
15-داروها خصوصاً داروهای خوش طعم مخصوص کودکان را از دسترس ایشان دور نگه دارید. ممکن است با استفاده از غفلت شما، کودک اقدام به مصرف دارو نماید.
16-در برخورد با فرد مسموم غیر هوشیاری که در کنارش بسته های داروی خورده شده وجود دارد، ضمن حفظ خونسردی خود و عدم القاء استفراغ در این فرد، بسته های دارویی را همراه بیمار به بیمارستان ببرید.
17-در مسمومیت های تعمدی با دارو، بهتر است در صورت هوشیاری فرد مسموم، نام دارو یا داروهای مصرفی و تعداد هر یک از آنها را از وی بپرسید و به کادر درمانی اطلاع دهید.
18-کودکان کنجکاوند و ممکن است زمانی که افراد مسن فامیل در حال مصرف داروهای خود می باشند، کودکان اقدام به چشیدن و یا بلعیدن دارو بنمایند.
در دسترس بودن و مصرف داروهای ترک اعتیاد مانند شربت متادون، می تواند منجر به مرگ کودکان شود.
کلام آخر
ممکن است مسمومیت به‌راحتی درمان شود و ناتوانی جسمی ایجاد نکند. اما بعضی از مسمومیت‌ها موجب آسیب گذرا به اندام‌های خاص می‌شوند و فرد ابتدا در بیمارستان و بعد در منزل بستری می‌شود. بعضی از مسمومیت‌ها هم موجب آسیب‌های دائمی می‌شوند. کبد و کلیه از جمله اندام‌هایی هستند که بیشتر در معرض خطر قرار دارند. همچنین آسیب مغزی ناشی از سرکوب عملکرد ریه و قلب می‌تواند دائمی باشد.
اگر مشکلات روانی عامل سوءمصرف عمدی درمان نشوند، خطر سوءمصرف‌های بعدی وجود دارد. مسمومیت چندباره می‌تواند موجب آسیب و نارسایی اندام شود. گاهی این اثرات تا سال‌ها بعد تشخیص داده نمی‌شوند.
اگر در مورد مسمومیت دارویی نیاز به مشاوره داشتید می توانید سوالهایتان را از دکتر مهناز شکروی(داروساز) بپرسید
